តើអ្វីទៅដែលជួយប្រជាជនអាមេរិកត្រួតត្រារង្វាន់ណូបែលសេដ្ឋកិច្ច?
អ្នកជំនាញនិយាយថាគោលនយោបាយទាក់ទាញអ្នកប៉ិនប្រសប់និងការគាំទ្រដ៏សប្បុរសរបស់រដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្របានជួយឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកក្លាយជាប្រទេសដែលគ្រប់គ្រងពានរង្វាន់ណូបែលសេដ្ឋកិច្ច។នៅថ្ងៃទី១៤ខែតុលារាជបណ្ឌិត្យសភាវិទ្យាសាស្ត្រស៊ុយអែតបានប្រកាសថារង្វាន់ណូបែលផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចឆ្នាំ២០២៤បានទៅអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ៣នាក់គឺ Daron Acemoglu, Simon Johnson និង James A Robinson ។

សេដ្ឋវិទូ៣នាក់គឺលោក Daron Acemoglu, James Robinson, និង Simon Johnson (ពីឆ្វេង) បានទទួលរង្វាន់ណូបែលសេដ្ឋកិច្ចនៅឆ្នាំនេះ (រូបថត៖ Reuters, MIT)។
យោងតាម Reuters លោក Daron Acemoglu (អាយុ ៥៧ឆ្នាំ) គឺជាសេដ្ឋវិទូឈានមុខគេរបស់ពិភពលោកដែលធ្វើការនៅទីក្រុង Istanbul ប្រទេសតួកគី។លោកបានទទួលបណ្ឌិតពីសាលាសេដ្ឋកិច្ច និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយទីក្រុងឡុងដ៍ (LSE) ក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ហើយបច្ចុប្បន្នជាសាស្រ្តាចារ្យនៅវិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យាម៉ាសាឈូសេត(MIT)។លោក Simon Johnson (អាយុ៦១ឆ្នាំ) គឺជាសាស្រ្តាចារ្យនៅ MIT ដែលជាសហសេវិករបស់ Acemoglu ។ លោកបានទទួលបណ្ឌិតពី MIT ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩ ។ទីបំផុត លោក James A Robinson (អាយុ៦៤ ឆ្នាំ) គឺជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងជាអ្នកសេដ្ឋកិច្ច។លោកបានទទួលបណ្ឌិតពីសាកលវិទ្យាល័យ Yale ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣។បច្ចុប្បន្នRobinsonគឺជាសាស្រ្តាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យChicagoដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ចឈានមុខគេរបស់ពិភពលោក។អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ៣នាក់បានបង្ហាញពីសារៈសំខាន់នៃស្ថាប័នសង្គមចំពោះភាពរុងរឿងនៃប្រទេសនីមួយៗ។ការស្រាវជ្រាវដែលទទួលបានពានរង្វាន់បង្ហាញថាសង្គមដែលមានស្ថាប័នទន់ខ្សោយនិងកង្វះនីតិរដ្ឋតែងតែបរាជ័យក្នុងការបង្កើតកំណើនជាវិជ្ជមានដោយពន្យល់ពីមូលហេតុដែលប្រទេសជាច្រើនជាប់គាំងក្នុងភាពក្រីក្រ។មកដល់ពេលនេះ រង្វាន់ណូបែលផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានផ្តល់ជូនចំនួន៥៦ដង។អ្នកឈ្នះដែលក្មេងជាងគេមានអាយុ៤៦ឆ្នាំខណៈដែលអ្នកចាស់ជាងគេមានអាយុ៩០ឆ្នាំ។អាមេរិកគឺជាប្រទេសដែលលេចធ្លោនៅក្នុងពានរង្វាន់នេះ។ ជាក់ស្តែង៦៥ក្នុងចំណោម៩៦អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដែលទទួលបានរង្វាន់គឺជាពលរដ្ឋអាមេរិកខ្លះមានសញ្ជាតិពីរ។ទស្សនាវដ្ដី Forbes ជឿជាក់ថា សហរដ្ឋអាមេរិកគ្រប់គ្រងពានរង្វាន់ណូបែលដោយសារការដឹកនាំរបស់ខ្លួនក្នុងការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រតាមរយៈការគាំទ្រដ៏សប្បុរសរបស់រដ្ឋាភិបាល។សហរដ្ឋអាមេរិកក៏មានវិធានការលើកទឹកចិត្តការអប់រំថ្នាក់ឧត្តមសិក្សា និងការបើកចំហក្នុងគោលនយោបាយរបស់ខ្លួនដើម្បីទាក់ទាញអ្នកមានទេពកោសល្យជុំវិញពិភពលោក។ក្រៅពីនេះ សាកលវិទ្យាល័យ ក៏ដូចជាមូលនិធិវិនិយោគនៅសហរដ្ឋអាមេរិកក៏សុខចិត្តចំណាយប្រាក់លើការស្រាវជ្រាវរយៈពេលវែងផងដែរ។យោងតាមទិន្នន័យពីទីភ្នាក់ងារដែលគាំទ្រសកម្មភាពវិទ្យាសាស្ត្រ មូលនិធិវិទ្យាសាស្ត្រជាតិ ក្នុងឆ្នាំ ២០២២សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងចំណាយ៨៨៦ពាន់លានដុល្លារលើសកម្មភាពស្រាវជ្រាវនិងអភិវឌ្ឍន៍ (R&D) កើនឡើង១២% បើធៀបនឹងឆ្នាំ២០២១ ។ ប្រភពថវិកាដ៏ធំបំផុតដែលនឹងមកដល់។ពីក្រុមធុរកិច្ចដែលមាន៦៧៣ពាន់លានដុល្លារ។ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខពីរដែលមានទឹកប្រាក់ចំនួន១៦០ពាន់លានដុល្លារ។លោក David Baltimore ដែលបានទទួលរង្វាន់ណូបែលផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ក៏បានចែករំលែកផងដែរថាការផ្តល់មូលនិធិសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវជាមូលដ្ឋាន គឺជាកត្តាស្នូលដែលជួយអាមេរិកឱ្យគ្រប់គ្រងពានរង្វាន់ណូបែលប្រចាំឆ្នាំ។
លោកបានប្រាប់ AFP ថា “នេះគឺជាកម្លាំងនៃវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ និងសាកលវិទ្យាល័យរបស់យើង។សកម្មភាពសប្បុរសធម៌ និងការរួមចំណែកផ្ទាល់ខ្លួនធ្វើឱ្យធនធានហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវកាន់តែសម្បូរបែប។រង្វាន់ណូបែលផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចគឺជារង្វាន់ចុងក្រោយបង្អស់ដែលត្រូវបានផ្តល់ជូនក្នុងរដូវកាលណូបែលប្រចាំឆ្នាំ។ដំណើរការនៃការតែងតាំងការជ្រើសរើសនិងការផ្តល់រង្វាន់ណូបែលផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចគឺស្រដៀងគ្នាទៅនឹងវិស័យផ្សេងទៀតដោយអត្តសញ្ញាណបេក្ខជននិងព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធត្រូវបានរក្សាទុកជាសម្ងាត់អស់រយៈពេល៥០ឆ្នាំ។ អ្នកឈ្នះរង្វាន់ណូបែលផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនឹងទទួលបានមេដាយ វិញ្ញាបនបត្រ និងទឹកប្រាក់ជាង១លានដុល្លារ។តាមពិត រង្វាន់នេះមិនស្ថិតក្នុងបញ្ជីដើមនៃរង្វាន់ដែលបានស្នើឡើងតាមឆន្ទៈរបស់Alfred Nobel ទេ។ វាត្រូវបានបន្ថែមនៅឆ្នាំ១៩៦៨សម្រាប់ខួបលើកទី៣០០នៃការបង្កើតធនាគារកណ្តាលស៊ុយអែតSverigesRiksbankដែលផ្តល់មូលនិធិដល់ពានរង្វាន់នេះ៕ប្រភពReuters,CNBC
